SGP Nedir?
Spot Doğal Gaz Piyasası (SGP), Türkiye enerji piyasalarının serbestleşmesi ve enerji ticaretinin gelişmesi sürecinde atılan en önemli adımlardan biri olarak 1 Eylül 2018 tarihinde hizmete sunulmuştur.
EPİAŞ tarafından yerli ve millî kaynaklarla tasarlanıp geliştirilen SGP sayesinde Türkiye, bölgesinde doğal gaz fiyatının serbest piyasada oluştuğu ilk ülke olmuştur. SGP, sürekli ticaret mekanizması (uygun tekliflerin anında eşleştirilmesi) mantığı ile çalışan, tezgah üstü piyasalarda bulunmayan merkezi karşı taraf garantisi ve mevzuata tabi olma avantajlarını da bünyesinde barındıran organize bir piyasadır.
SGP’de yer alan Günlük (gün öncesi, gün içi, gün ertesi) ve Haftalık (hafta sonu, hafta içi, hafta tümü) Ürünler ile katılımcılar portföylerini dengeleyebilmekte ve fiziksel optimizasyon sağlayabilmektedir.
Tarihsel Gelişim
Hakkında
Sıkça Sorulan Sorular
SGP; piyasadaki güncel ağırlıklı ortalama doğal gaz fiyatlarının anlık olarak paylaşıldığı, 1 günden 7 güne varan kontratların sunulduğu ve üstlenilen ticari riskin azaltılıp yok edilebildiği bir piyasadır. SGP, Katılımcının gerçek teslimat zamanından önce kendisini dengelemek için kullanabileceği son enstrümanlardan biridir.
SGP ile İletim Şirketi’nin şebekede gaz fazlalığı (pozitif dengesizlik) oluştuğunda Satış, gaz eksikliği (negatif dengesizlik) oluştuğunda Alış yaparak şebekeyi piyasa bazlı dengelemesi sağlanmaktadır. Taşıtanlar ise gerçekleşen her eşleşme sonrasında değişen fiziksel teslimat yükümlülük miktarlarını, kontrat sonlanana dek ters işlemle kapatarak açık pozisyonlarını azaltabilir yani kendilerini dengeleyebilirler.
SGP’nin ülke ve bölge ekonomilerine en önemli katkılarından biri ise piyasada serbestçe oluşan fiyatın referans fiyat (GRF) olarak ilan edilmesidir. Böylece hem Türkiye’nin enerjide bölgesel ticaret merkezi olması hem de uzun vadeli uluslararası doğal gaz alım ihalelerinde petrol endeksli fiyat yerine piyasa endeksli fiyat üzerinden anlaşma yapabilmesi mümkün olacaktır.
Tezgah Üstü Piyasa işlemleri “ikili anlaşmalar”, Spot Doğal Gaz Piyasası işlemleri “kontratlar” üzerinden yürütülmektedir. Karşılaştırmak gerekirse;
İkili anlaşmalar;
Tezgah üstü piyasada, taraflar arasında yapılan özel sözleşmelerdir.
Karşı taraf riskini ortadan kaldırmazlar. Yani satıcı anlaşmada belirlenen ürünü teslim etmeyebilir, alıcı anlaşmada belirlenen ürün tutarını ödemeyebilir.
Teslimattan önce üçüncü bir tarafa devredilmesi zordur.
Özel hukuki düzenlemeye tabi değildir.
Damga vergisine tabidir.
SGP Kontratları;
Organize piyasada, taraflar arasında yapılan standart sözleşmelerdir.
Karşı taraf riski bulunmamaktadır. Alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı rolünü merkezi karşı taraf olan EPİAŞ üstlenir.
Fiziksel teslimat ve ödemeler garanti altındadır.
SGP kontratları teslimat dönemi gelene (kontrat kapanana) kadar sürekli el değiştirebilir.
EPDK tarafından belirlenen hukuki düzenlemeye tabidir.
Damga vergisinden muaftır.
EPİAŞ Spot Doğal Gaz Piyasası’na katılım için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır;
EPDK İthalat, İhracat, Toptan Satış lisanslarından birine sahip olunması,
EPİAŞ tüzel kişilik kaydının gerçekleştirilmesi,
Piyasa Katılım Anlaşması’nın imzalanması,
Takasbank kaydının yapılması
Dengesizlik Teminatı bedelinin yatırılması.
Web sitemizde detayları ( https://www.epias.com.tr/spot-dogal-gaz-piyasasi/piyasa-kayit/kayit/kayit-basvurusu-ve-belgeler/ ) verilen kayıt sürecinin özeti aşağıda yeralmaktadır.
- Öncelikle BOTAŞ’a başvurarak STS (standart taşıma sözleşmesi) ve DUP (dengesizliklerin uzlaştırılması protokolü) imzalanmalıdır.(Bu sırada verilen EIC kodu, Online Kayıt Formu içerisinde EPİAŞ Tekil ID alanına yazılacağından not edilmelidir. Vakit kaybını önlemek için eş zamanlı olarak Takasbank’a başvuru süreci de yürütülebilir. )
- Web sitemizde Online Kayıt Formu doldurulmalıdır. (https://www.epias.com.tr/spot-dogal-gaz-piyasasi/piyasa-kayit/kayit/online-kayit-formu/
- Online Kayıt sonrasında tarafınıza kaşelenmiş olarak kargolayacağımız STP Katılım Anlaşması imzalanmalıdır.( Tüm sayfalarının kaşelenip yetkililerce imzalanması unutulmamalıdır. )
- Yukarıdaki adreste (Kayıt Başvurusu ve Belgeler) paylaşılan Tüzel Kişilik Formu doldurulmalıdır. ( Formun en altında kırmızı çerçeveli kısma imza tarihi yazılarak çıktı alınmalı, ardından firma kaşesi ve yetkili imzaları tamamlanmalıdır.)
- İmza Sirküsü ve Yetkilendirme Belgeleri ‘nin asılları veya noter onaylı suretleri hazırlanmalıdır. ( İmza sirküleri metninde ; belgelerin temsil - ilzama yetkili kişiler adına düzenlenmesine, bu kişiler için “Epiaş ile her tür işlemi takip ve evrağı imzalamaya yetkilidir” benzeri ibareye yer verilmesine ve bu kişiler için “harcama limiti” tanımlanmamasına dikkat edilmelidir. )
3, 4, 5 ci adımlarda hazırlanan belgeler, EPİAŞ Muhaberat Birimi’ne kargolanmalı veya elden teslim edilmelidir.
Katılımcılar; günlük kontratlarda kesintisiz 24 saat, haftalık kontratlarda ise her iş günü 08:00 - 16:00 aralığında 8 saat süreyle ticaret yapabilirler.
Katılımcılar; ticari planlarına uygun olan gün, hafta sonu, hafta içi, hafta tümü teslimat dönemleri için ilgili kontratlara teklif sunarlar.
Tekliflerin geçerli olabilmesi için alış veya satış fiyat ve miktarının, “piyasa ve katılımcı limitlerini“ aşmaması ve “sunulan teminatların” yeterli olması gerekir.
Gerçekleşen her eşleşme, katılımcıya doğal gazı teslim alma (alış) veya teslim etme (satış) yükümlülüğü doğurur.
EPİAŞ, piyasa işlemleri ve dengesizliklerden doğan ödemelere ilişkin oluşabilecek mali riskler için Taşıtanlardan teminat almaktadır. Bu teminatlar ;
Günlük İşlem Teminatı (GİT) Katılımcının, STP’de alış yönlü teklif verebilmesi için gereken teminattır. Bu amaçla Katılımcı, Merkezi Uzlaştırma Kuruluşundaki ilgili hesabına sadece “nakit türünde” teminat yatırır.
Fatura İşlem Teminatı (FİT) Katılımcının, STP’de yaptığı eşleşmelerden doğan KDV ve PİÜ borcu karşılığı teminattır. Bu amaçla Katılımcı, Merkezi Uzlaştırma Kuruluşundaki ilgili hesabına “nakit, kesin ve süresiz mektup, Hazine Müsteşar-lığı hamiline devlet iç borçlanma senedi türünde” teminat yatırır.
Dengesizlik Teminatı (DT) Taşıtanın, sistemde gelecek gün oluşturacağı dengesizlik ve bir uzlaştırma döneminde gerçekleştirdiği dengesizlik karşılığı teminattır. Bu amaçla Katılımcı, Merkezi Uzlaştırma Kuruluşundaki ilgili hesabına “nakit, kesin ve süresiz mektup, Hazine Müsteşarlığı hamiline devlet iç borçlanma senedi türünde” teminat yatırır.
Taşıtanın bir ticaret aralığı içindeki ticaret işlemleri, hesaplarına para giriş veya çıkışları nedeniyle mali yükümlülükleri sürekli değişmektedir. Bu nedenle kendisine yapılan bildirimleri takip ederek ilgili ödemeleri zamanında gerçekleştirmemesi halinde piyasa işlemleri askıya alınmaktadır. Piyasa Katılımcıları “günlük işlem, fatura işlem, dengesizlik teminatları” ; Sistem Kullanıcıları ise sadece “dengesizlik teminatı” yükümlülüklerini yerine getirmelidir. Teminat sürecine dair önemli işlem zamanları aşağıdaki şekildedir;
| Tarih | Uygulama |
|---|---|
| G+1 günü / 11:00 - 15:00 | G Gaz Gününe ait İlk Tahsisat verisinin EPİAŞ’a iletilmesi (BOTAŞ) |
| G+1 günü / 15:45 | FİT ve DT bildirimi (EPİAŞ) / Teminat tamamlama çağrısı (Takasbank) |
| G+2 günü / 15:00 ‘e kadar (işgünü) | FİT ve DT tamamlama ödemesi (Taşıtanlar) |
| G+2 günü / 15:00 (işgünü ) | FİT ve DT kontrolü (EPİAŞ) |
Bilgi, İşlem, Öneri türündeki her tür talep ve şikayetlerinizi ( https://yardim.epias.com.tr/ ) EPİAŞ Yardım Masası platformumuz üzerinden bizlere iletebilirsiniz. Henüz piyasa kaydı yapmamış katılımcı veya şahsi başvurularınız için platformda “PK Değilim” seçeneği ile ilerleyebilirsiniz. Web sitemizde paylaşılan Acil Destek Hattı e-posta adreslerinin sadece sistem kesintileri durumunda kullandığımızı hatırlatmak isteriz.
EPİAŞ Strateji ve İş Geliştirme Yönetmenliği tarafından düzenlenecek ilk eğitime kadar youtube kanalımızda bulunan eğitim kayıtlarından faydalanabilirsiniz.
